Το πρώτο πράγμα που σ' εντυπωσιάζει φτάνοντας στο Summerhill είναι ότι δεν έχει πόρτα. Απλά στρίβεις σ' ένα δρομάκι και είσαι μέσα. Ποιο ιδιωτικό σχολείο δεν έχει πόρτα, κάγκελα και φύλακες;
«Η Ζόι θα 'ρθει σε 10 λεπτά» μας λέει η γραμματέας. Η Ζόι Ρέντχεντ είναι η σημερινή διευθύντρια (κόρη του ιδρυτή A.S. Neill). Όσο περιμένουμε, ξεφυλλίζουμε το διαφημιστικό φυλλάδιο του σχολείου. Έχει ελάχιστες φωτογραφίες από μαθήματα. Κυρίως είναι φωτογραφίες παιδιών που παίζουν, που τρέχουν, που γελάνε αλλά και που κλαίνε. «Τα παιδιά είναι ελεύθερα να δοκιμάζουν όλα τα συναισθήματα –ακόμα και τ' αρνητικά» λέει από κάτω η λεζάντα. Υπάρχουν και φωτογραφίες αποφοίτων με το επάγγελμα που διάλεξαν: Επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, film stars (Ρεμπέκα ντε Μορνέ η πιο διάσημη), αγρότες, γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές Πανεπιστημίου… Αυτό είναι και ένα από τα αινίγματα που ήρθαμε να λύσουμε στο Summerhill: Πώς μπορεί ένα σχολείο (που για τα ελληνικά δεδομένα είναι ξέφραγο αμπέλι) να πραγματοποιεί, έστω και από σπόντα, το όνειρο κάθε Ελληνίδας μάνας: να δει το παιδί της γιατρό ή δικηγόρο…
Η Ζόι δεν θυμίζει σε τίποτα διευθύντρια. Απλή στο ντύσιμο, απλή στις χαιρετούρες, δε φαίνεται να την ενδιαφέρουν και πολύ οι δημόσιες σχέσεις. Εξάλλου είναι συνηθισμένη στους δημοσιογράφους. Στο σχολείο υπάρχει κάθε τρίμηνο μια «visitor's day» για επισκέπτες και δημοσιογράφους απ' όλο τον κόσμο. Εμείς από δυσπιστία δε διαλέξαμε αυτή τη μέρα, για να έχουμε μια πιο «αντικειμενική» ματιά.
«Ακολουθήστε με» μας λέει και αρχίζει να μας ξεναγεί στο «προαύλιο» του σχολείου. Το προαύλιο είναι 45 στρέμματα! Έχει γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδο χόκεϊ, πισίνα, ένα μικρό δάσος… «Το καλοκαίρι τα παιδιά κατασκηνώνουν εκεί» μας λέει. «Φτιάχνουν μόνοι τους τέντες, σκηνές…»
Υπάρχουν μέρη που τα παιδιά απαγορεύουν σ' εσάς τους μεγάλους να πάτε;
Όχι. Αν θέλουν να μείνουν μόνα, έχουν τα δωμάτιά τους. Γιατί να υπάρχουν απαγορευμένοι χώροι; Είμαστε όλοι ίσοι. Οι μεγάλοι είναι απλά… μεγάλοι, δεν είναι κάτι ιδιαίτερο.
«Η Ζόι θα 'ρθει σε 10 λεπτά» μας λέει η γραμματέας. Η Ζόι Ρέντχεντ είναι η σημερινή διευθύντρια (κόρη του ιδρυτή A.S. Neill). Όσο περιμένουμε, ξεφυλλίζουμε το διαφημιστικό φυλλάδιο του σχολείου. Έχει ελάχιστες φωτογραφίες από μαθήματα. Κυρίως είναι φωτογραφίες παιδιών που παίζουν, που τρέχουν, που γελάνε αλλά και που κλαίνε. «Τα παιδιά είναι ελεύθερα να δοκιμάζουν όλα τα συναισθήματα –ακόμα και τ' αρνητικά» λέει από κάτω η λεζάντα. Υπάρχουν και φωτογραφίες αποφοίτων με το επάγγελμα που διάλεξαν: Επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, film stars (Ρεμπέκα ντε Μορνέ η πιο διάσημη), αγρότες, γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές Πανεπιστημίου… Αυτό είναι και ένα από τα αινίγματα που ήρθαμε να λύσουμε στο Summerhill: Πώς μπορεί ένα σχολείο (που για τα ελληνικά δεδομένα είναι ξέφραγο αμπέλι) να πραγματοποιεί, έστω και από σπόντα, το όνειρο κάθε Ελληνίδας μάνας: να δει το παιδί της γιατρό ή δικηγόρο…
Η Ζόι δεν θυμίζει σε τίποτα διευθύντρια. Απλή στο ντύσιμο, απλή στις χαιρετούρες, δε φαίνεται να την ενδιαφέρουν και πολύ οι δημόσιες σχέσεις. Εξάλλου είναι συνηθισμένη στους δημοσιογράφους. Στο σχολείο υπάρχει κάθε τρίμηνο μια «visitor's day» για επισκέπτες και δημοσιογράφους απ' όλο τον κόσμο. Εμείς από δυσπιστία δε διαλέξαμε αυτή τη μέρα, για να έχουμε μια πιο «αντικειμενική» ματιά.
«Ακολουθήστε με» μας λέει και αρχίζει να μας ξεναγεί στο «προαύλιο» του σχολείου. Το προαύλιο είναι 45 στρέμματα! Έχει γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδο χόκεϊ, πισίνα, ένα μικρό δάσος… «Το καλοκαίρι τα παιδιά κατασκηνώνουν εκεί» μας λέει. «Φτιάχνουν μόνοι τους τέντες, σκηνές…»
Υπάρχουν μέρη που τα παιδιά απαγορεύουν σ' εσάς τους μεγάλους να πάτε;
Όχι. Αν θέλουν να μείνουν μόνα, έχουν τα δωμάτιά τους. Γιατί να υπάρχουν απαγορευμένοι χώροι; Είμαστε όλοι ίσοι. Οι μεγάλοι είναι απλά… μεγάλοι, δεν είναι κάτι ιδιαίτερο.
Μας δείχνει ένα τεράστιο δέντρο. Είναι η «μεγάλη βελανιδιά», σήμα κατατεθέν του σχολείου σε πολλές φωτογραφίες. Από τα κλαδιά της κρέμονται μακριά σχοινιά. Τα παιδιά συχνά ανεβαίνουν στο δέντρο, πιάνουν το σχοινί, πέφτουν στο κενό και κάνουν αιωρήσεις…
Έχουν κάνει ποτέ μάθημα πάνω στη βελανιδιά;
Έχουν κάνει πειράματα με τη βαρύτητα.
Δεν είναι επικίνδυνο να ανεβαίνουν τόσο ψηλά;
Είναι λίγο επικίνδυνο, αλλά εμείς το επιτρέπουμε. Αυτό είναι βασικό στη φιλοσοφία του Summerhill. Επιτρέπουμε στα παιδιά να εκτίθενται σε κάποιους κινδύνους.
Σωματικούς κινδύνους;
Όχι μόνο σωματικούς. Μιλάω και για συναισθηματικούς κινδύνους. Όταν ζεις σ' ένα ελεύθερο περιβάλλον, όπως εμείς εδώ, εκτίθεσαι ανά πάσα στιγμή για το ποιος είσαι, τι λες και τι κάνεις. Μαθαίνεις ρισκάροντας και κάνοντας λάθη. Κι αυτός είναι ο σωστός τρόπος να μαθαίνεις.
Πες μας ένα παράδειγμα συναισθηματικού ρίσκου.
Το να εκθέσεις ένα κομμάτι του εαυτού σου, το οποίο σ' ένα συμβατικό περιβάλλον δε θα τολμούσες να εκθέσεις. Εδώ τα παιδιά ξέρουν ότι μπορούν να είναι μερικές φορές κακά, να κλέψουν κάτι ή να είναι αγενή το ένα με το άλλο. Νιώθουν αρκετά άνετα ώστε να πειραματιστούν μ' ένα κομμάτι του εαυτού τους. Εννοείται, βέβαια, ότι μετά κάποιος θα τους καταγγείλει, θα τους φέρει στη σχολική συνέλευση και θα φάνε πρόστιμο. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι ανακαλυπτεις τι συμβαίνει όταν είσαι αγενής με τους άλλους.
Δηλαδή στο Summerhill επιτρέπεται να είσαι κακός;
Όχι, δεν καταλάβατε. Δεν επιτρέπεται! Αν σε χτυπήσω, θα φάω πρόστιμο. Αλλά ηθικά δεν το θεωρούμε κάτι ανεπίτρεπτο. Δεν πιστεύουμε ότι είσαι ξαφνικά χειρότερος άνθρωπος, αλλά ότι περνάς μια κακή φάση. Αυτό είναι όλο. Και είναι τελείως διαφορετικό από τα περισσότερα σχολεία όπου όταν είσαι κακός, σε χαρακτηρίζουν και κακό. Αυτή είναι μια λεπτή και σημαντική διαφορά.
Στην ενήλικη ζωή όταν είσαι κακός, πας φυλακή…
Ακριβώς! Γι' αυτό καλό είναι να μαθαίνεις όσο καιρό είσαι ανήλικος! (γέλια)
Όταν κάποιος «τρώει πρόστιμο», τι εννοείς; Πραγματικά λεφτά;
Ναι, είναι βέβαια γελοία πρόστιμα (συνήθως λίγες πένες ή άντε μερικές λίρες). Σημασία δεν έχει το ποσό, αλλά το γεγονός ότι έρχεσαι σε δύσκολη θέση στη συνέλευση μπροστά σε όλους. Και άλλες φορές δεν είναι ποσό, είναι μια τιμωρία, π.χ. όταν έρθει η ώρα του φαγητού θα μπεις στο τέλος της ουράς. Ή αν σου αρέσει το ποδήλατο, δε θα κάνεις ποδήλατο για δύο ημέρες. Η τιμωρία προσαρμόζεται στο δράστη και στο... έγκλημα.
Έχουν κάνει ποτέ μάθημα πάνω στη βελανιδιά;
Έχουν κάνει πειράματα με τη βαρύτητα.
Δεν είναι επικίνδυνο να ανεβαίνουν τόσο ψηλά;
Είναι λίγο επικίνδυνο, αλλά εμείς το επιτρέπουμε. Αυτό είναι βασικό στη φιλοσοφία του Summerhill. Επιτρέπουμε στα παιδιά να εκτίθενται σε κάποιους κινδύνους.
Σωματικούς κινδύνους;
Όχι μόνο σωματικούς. Μιλάω και για συναισθηματικούς κινδύνους. Όταν ζεις σ' ένα ελεύθερο περιβάλλον, όπως εμείς εδώ, εκτίθεσαι ανά πάσα στιγμή για το ποιος είσαι, τι λες και τι κάνεις. Μαθαίνεις ρισκάροντας και κάνοντας λάθη. Κι αυτός είναι ο σωστός τρόπος να μαθαίνεις.
Πες μας ένα παράδειγμα συναισθηματικού ρίσκου.
Το να εκθέσεις ένα κομμάτι του εαυτού σου, το οποίο σ' ένα συμβατικό περιβάλλον δε θα τολμούσες να εκθέσεις. Εδώ τα παιδιά ξέρουν ότι μπορούν να είναι μερικές φορές κακά, να κλέψουν κάτι ή να είναι αγενή το ένα με το άλλο. Νιώθουν αρκετά άνετα ώστε να πειραματιστούν μ' ένα κομμάτι του εαυτού τους. Εννοείται, βέβαια, ότι μετά κάποιος θα τους καταγγείλει, θα τους φέρει στη σχολική συνέλευση και θα φάνε πρόστιμο. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι ανακαλυπτεις τι συμβαίνει όταν είσαι αγενής με τους άλλους.
Δηλαδή στο Summerhill επιτρέπεται να είσαι κακός;
Όχι, δεν καταλάβατε. Δεν επιτρέπεται! Αν σε χτυπήσω, θα φάω πρόστιμο. Αλλά ηθικά δεν το θεωρούμε κάτι ανεπίτρεπτο. Δεν πιστεύουμε ότι είσαι ξαφνικά χειρότερος άνθρωπος, αλλά ότι περνάς μια κακή φάση. Αυτό είναι όλο. Και είναι τελείως διαφορετικό από τα περισσότερα σχολεία όπου όταν είσαι κακός, σε χαρακτηρίζουν και κακό. Αυτή είναι μια λεπτή και σημαντική διαφορά.
Στην ενήλικη ζωή όταν είσαι κακός, πας φυλακή…
Ακριβώς! Γι' αυτό καλό είναι να μαθαίνεις όσο καιρό είσαι ανήλικος! (γέλια)
Όταν κάποιος «τρώει πρόστιμο», τι εννοείς; Πραγματικά λεφτά;
Ναι, είναι βέβαια γελοία πρόστιμα (συνήθως λίγες πένες ή άντε μερικές λίρες). Σημασία δεν έχει το ποσό, αλλά το γεγονός ότι έρχεσαι σε δύσκολη θέση στη συνέλευση μπροστά σε όλους. Και άλλες φορές δεν είναι ποσό, είναι μια τιμωρία, π.χ. όταν έρθει η ώρα του φαγητού θα μπεις στο τέλος της ουράς. Ή αν σου αρέσει το ποδήλατο, δε θα κάνεις ποδήλατο για δύο ημέρες. Η τιμωρία προσαρμόζεται στο δράστη και στο... έγκλημα.
Συνεχίζουμε την ξενάγηση. Περνάμε από το θέατρο (ένα μικρό ξύλινο θέατρο), την αίθουσα μουσικής, το στούντιο ηχογράφησης, το ξυλουργείο (τον πιο δημοφιλή χώρο του σχολείου) και καταλήγουμε στα δωμάτια των παιδιών. Τα μεγαλύτερα παιδιά (13-17 χρονών) ζουν μόνα τους κι έχουν τα δικά τους δωμάτια. Τα μικρότερα ζουν με τους «house parents», ενήλικους που τα προσέχουν. Ζητάμε από την Ζόι την άδεια να τριγυρίσουμε για λίγο μόνοι μας στο σχολείο. «Δεν το επιτρέπω συνήθως» μας λέει. «Τον περασμένο μήνα είχε έρθει ένας δημοσιογράφος από τους Times και ήμουν όλη την ώρα μαζί του».
Είναι αλήθεια ότι πριν μερικά χρόνια μια εφημερίδα δωροδόκησε μαθητές για να φωτογραφηθούν γυμνοί στο γρασίδι;Ναι, το δοκίμασε, αλλά οι μαθητές είπαν «όχι». Συχνά στη Βρετανία οι εφημερίδες θέλουν να βγάζουν μια κακή εικόνα για το σχολείο.
Γιατί;
Δεν ξέρω… Ίσως γιατί ένα «κακό» Summerhill πουλάει πιο πολύ. Πιστεύουν ότι είναι μια ιστορία «too good to be true»… Τέλος πάντων, εσάς σας εμπιστεύομαι. Μην αργήσετε για τη συνέλευση.
Είναι αλήθεια ότι πριν μερικά χρόνια μια εφημερίδα δωροδόκησε μαθητές για να φωτογραφηθούν γυμνοί στο γρασίδι;Ναι, το δοκίμασε, αλλά οι μαθητές είπαν «όχι». Συχνά στη Βρετανία οι εφημερίδες θέλουν να βγάζουν μια κακή εικόνα για το σχολείο.
Γιατί;
Δεν ξέρω… Ίσως γιατί ένα «κακό» Summerhill πουλάει πιο πολύ. Πιστεύουν ότι είναι μια ιστορία «too good to be true»… Τέλος πάντων, εσάς σας εμπιστεύομαι. Μην αργήσετε για τη συνέλευση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου